Psychoterapia
Psychoterapia (od stgr. ψυχή psyche = dusza i therapein = leczyć) – zbiór technik leczących lub pomagających leczyć rozmaite schorzenia i problemy natury psychologicznej. Wspólną cechą wszystkich tych technik jest kontakt międzyludzki, w odróżnieniu od leczenia czysto medycznego.
Psychoterapia nowoczesna powstała oryginalnie jako integralna część psychoanalizy, ale współcześnie została zaadaptowana i rozwijana także przez inne gałęzie psychologii, takie jak psychologia postaci i psychologia poznawcza. Jednak do słownictwa medycznego termin psychoterapia (al-ilaj nal-nafs) wprowadził Ali al-Tabari (838-870) który docenił role wsparcia psychicznego dla osób chorych, czemu dał wyraz w pierwszej arabskiej encyklopedii medycznej zatytułowanej Raj mądrości.
W obecnym rozumieniu medycznym należy jednak podzielić to, co popularnie nazywa się psychoterapią, na dwie istotnie różniące się od siebie dziedziny – psychoterapię i pomoc psychospołeczną. Psychoterapia sensu stricto jest metodą z wyboru w leczeniu zaburzeń nerwicowych (obecnie klasyfikowanych jako zaburzenia lękowe) i zaburzeń osobowości. Pomoc psychospołeczna jest to "pomaganie" – tam gdzie nie ma zdefiniowanej (według ICD-10 i DSM-IV) choroby ani zaburzenia, ale jednak pacjent potrzebuje czyjejś pomocy.
Cele psychoterapii ukierunkowane są zwykle na zmiany zachowań i postaw pacjenta, jak też na rozwój jego kompetencji emocjonalnych, np. na podniesienie poziomu samokontroli, radzenie sobie z lękami oraz stresem, podniesienie samooceny, poprawę zdolności tworzenia więzi, współpracy i komunikowania się z otoczeniem, czy też na poprawę własnej motywacji do działania.
Nurty w psychoterapii
Istnieje pięć głównych kategorii nurtów teoretycznych związanych z psychoterapią:
Podejście psychoanalityczne (nazywane często podejściem psychodynamicznym)
Podejście behawioralno-poznawcze
Podejście humanistyczno-egzystencjalne
Podejście systemowe
Inne szkoły (m. in. psychoterapia Ericksonowska)
Psychoterapia ortodoksyjna (Psychoanaliza)
Twórca - Zygmunt Freud. Wyjaśnia mechanizmy powstawania zaburzeń neurotycznych. Odwołuje się do nieświadomych konfliktów wewnętrznych między instancjami psychicznymi id, ego, superego, uruchamiających mechanizmy obronne. Trzy główne cele terapii:
pełne, nieselektywne usuwanie przeniesień wyłącznie przez ich interpretowanie
możliwie szerokie uświadamianie nieświadomych myśli i emocji
usuwanie mechanizmów obronnych wyłącznie poprzez ich interpretowanie
Psychoterapie wywodzące się z psychoanalizy
Teoria relacji z obiektami
Główni twórcy: M. Erickson, H. Kohut, O.F. Kernberg, A. Spitz, M. Klein, D.W. Winnicot i M. Mahler. Cele terapii:
Analizowanie wolnych skojarzeń
Badanie nieświadomości i przeniesienia
Najważniejsza w tej terapii jest właściwa relacja pacjenta z terapeutą polegająca na wzajemnej empatii (dobre emocjonalne relacje dają pacjentowi możliwości emocjonalnego doświadczania korekcyjnego i dzięki temu zmiany reakcji i emocji na bardziej prawidłowe).
Neopsychoanaliza
Twórcy: C. Thompson, K. Horney, H.S. Sulivan, C.G. Jung Carl Gustav Jung w nieświadomej sferze pacjenta odkrył motywy i symbole. Do zbiorowej nieświadomości zaliczył tzw. archetypy, czyli wzorce psychiczne – najstarsze i powszechne doświadczenia ludzkości. Cele terapii:
badanie i uświadamianie przez pacjenta symboli, zwłaszcza symboli zbiorowych – typowych dla całej kultury ludzkiej
dotarcie do nieświadomości poprzez analizę symboli występujących w marzeniach sennych i fantazjach pacjenta
doprowadzenie pacjenta do wykorzystania własnej nieświadomej mądrości
Podejście behawioralno-poznawcze
Terapia behawioralna
Główni reprezentanci: J. Wolpe, A. Bandura, H. J. Eysenck W terapii tej objawy psychopatologiczne pacjenta traktuje się jako nieprzystosowawcze – jako zachowania nabyte w procesie uczenia się. Zachowania te i zachowania przystosowawcze kształtują się poprzez mechanizm warunkowania klasycznego, instrumentalnego, lub modelowania. Cele terapii: Psychoterapeuta na podstawie wywiadu z pacjentem i jego bliskimi, jak też opierając się na wynikach badań (np. w formie testów lub eksperymentów klinicznych), identyfikuje sposób kształtowania się nieprzystosowawczego nawyku oraz powstające sekwencje: „bodziec – nawyk dezadaptacyjny”
wyjaśnia pacjentowi mechanizmy powstawania jego nieprawidłowych nawyków
proponuje określone procedury terapeutyczne i wyjaśnia mechanizm ich działania
psychoterapeuta wraz z pacjentem ustala kontrakt terapeutyczny w tym zwłaszcza cel terapii
Terapia poznawcza
Główni reprezentanci: A. T. Beck, A. Ellis Zaburzenia powstają w rezultacie procesu uczenia się. Niewłaściwy sposób percepcji i interpretacji zdarzeń przez pacjenta doprowadza do powstania jego dezadaptacyjnych zachowań. Cele terapii:
nastawiona jest na usuwanie zaburzeń myślenia, uczy rozpoznawania dysfunkcjonalnego sposobu myślenia i jego eliminowania
uczy pacjenta identyfikować schematy poznawcze, tkwiące u podstaw irracjonalnych myśli
psychoterapeuta informuje pacjenta, w jaki sposób dochodzi do zaburzeń emocjonalnych oraz występowania dysfunkcjonalnych zachowań
dowodzi, że między sytuacją zdarzeniami, w jakich pacjent uczestniczy a jego emocjami zachowaniami pośredniczy sposób interpretacji zdarzeń składających się na tę interpretację
psychoterapeuta zwraca pacjentowi uwagę na to, że stały, automatyczny sposób interpretacji zdarzeń powinien być traktowany wyłącznie jako hipoteza, którą trzeba weryfikować empirycznie
Terapie humanistyczno-egzystencjalne
Główny reprezentant: C. Rogers Zaburzenia pacjenta powstają w dzieciństwie, gdy rodzice nie stwarzają mu dogodnych do rozwoju warunków wychowawczych. Przez to człowiek w życiu dorosłym może działać destruktywnie, nieefektywnie, przeżywać napięcia itp. Cele:
wytworzenie zaufania między terapeutą a pacjentem
stworzenie pacjentowi możliwości sprzyjającego rozwoju
wyzwolenie sił leczniczych tkwiących w pacjencie, aby mógł zrozumieć własny problem i wprowadzić konstruktywne zmiany w życie
Terapia Gestalt
Główny twórca: twórca Perls, opierał się na założeniach, że wszystkie doświadczenia jednostki porządkowane są w pewne figury, całości, postaci. Terapia ma charakter niedyrektywny. Cele terapii:
stworzenie warunków do pełnego doświadczania siebie do poszerzenia świadomości, polegającego między innymi na doświadczaniu przeciwieństw. Co pozwala na dokonywanie odpowiednich w życiu wyborów, zgodnych z autentycznymi pragnieniami i przyczynia się także do nawiązywania z innymi ludźmi rzeczywistych kontaktów.
Terapia egzystencjalna
Twórca: R.D. Laing Cele terapii:
terapia ta zmierza do przewrócenia pacjentowi ontologicznej pewności, którą może on osiągnąć, jeśli będzie w stanie ujawnić własne „ja prawdziwe”. Odbywać się to może tylko w warunkach stwarzających poczucie bezpieczeństwa.
stworzenie z pacjentem kontaktu opartego na zrozumieniu pacjenta przy emocjonalnie pozytywnym ustosunkowaniu się psychoterapeuty
ujawnienie przez pacjenta „Ja prawdziwego” co prowadzi do identyfikacji uczuć i pragnień, odróżnienia ich od potrzeb innych ludzi, którzy pragnęli nimi zawładnąć, wchłonąć, pozbawić autonomii
Terapie systemowe
Aby zrozumieć problemy pacjenta trzeba zwrócić uwagę na mechanizm sprzężeń zwrotnych, funkcjonujących w systemach społecznych, których pacjent jest członkiem.
Szkoła komunikacyjna
gł. przedstawiciel P. Wlatzlawik, J. H. Deawin, B.D Jackson, G. Bateson, J. Halley oraz M. Selwini-Pallazoli P. Wlatzlawik – każde ludzkie zachowanie traktowane jest jako komunikat, symptomy chorobowe też mogą być rozumiane jako niewerbalne komunikaty przekazywane w sposób nieintencjonalny. Cele:
obserwowanie patogennych wzorów komunikowania się w rodzinie
wprowadzenie nowych reguł komunikowania się w systemie rodzinnym
posługiwanie się językiem performatywnym, (co zachęca pacjenta do działania)
terapia dyrektywna
Pallazolli – szkoła Mediolańska
Źródeł zaburzeń upatrywał w specyficznie ukształtowanych danej rodzinie regułach określających transakcje komunikacyjne.
Cele:
wykrycie fundamentalnej reguły, według, której przebiega to oddziaływanie w rodzinie
zmiana tej reguły a także innych-pochodnych o zasady podstawowej
terapia dyrektywna krótkoterminowa- nastawiona na rozwiązywanie konkretnego problemu zgłaszanego aktualnie przez rodzinę
Gł. przedstawiciel Minuchin
Objaw chorobowy zgłaszającego się na terapię członka rodziny należy traktować jako przejaw dysfunkcjonalności całego systemu rodzinnego. Cele:
zmiana struktury rodziny, czyli pozycji, jaką zajmują poszczególni członkowie
wyznaczanie granic między podsystemami, gdy są one zbyt słabo wyznaczone, albo ich otwieranie, gdy są nazbyt sztywne.
terapeuta osiąga te cele włączając się w system rodzinny z pozycji lidera. Powstaje wówczas nowy system, stwarzający warunki, które pozwalają na przekształcenie systemu rodzinnego.
Inne szkoły psychoterapii
Psychoterapia ericksonowska
Neuro-lingwistyczna psychoterapia - NLPt (nie należy jej mylić z neurolingwistycznym programowaniem - NLP, które jest definiowane jako jedna z dziedzin praktycznej psychologii)
Bioenergetyka (Lowen) i inne systemy należące do tzw. "body-psychotherapy")
Terapia zorientowana na proces (Arnold Mindell)
Terapia socjoterapeutyczna (socjoterapia)
Kombinacje nurtów
Gdy psychoterapeuta łączy w swoim podejściu teoretycznym i w praktyce kilka nurtów, mówi się o psychoterapii eklektycznej. Istnieją również różne odmiany psychoterapii integratywnej, które poszukują syntezy poszczególnych podejść i metod.
Niektóre kierunki psychoterapeutyczne
Psychoanaliza, psychoterapia psychodynamiczna, terapia behawioralno-poznawcza, psychoterapia systemowa, psychoterapia Gestalt, psychoterapia ericksonowska, psychologia procesu, neuro-lingwistyczna psychoterapia, analiza transakcyjna, analiza egzystencjalna, logoterapia, terapia skoncentrowana na rozwiązaniach.
http://pl.wikipedia.org/wiki/Psychoterapia
https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/deed.pl
Psychoterapia (od stgr. ψυχή psyche = dusza i therapein = leczyć) – zbiór technik leczących lub pomagających leczyć rozmaite schorzenia i problemy natury psychologicznej. Wspólną cechą wszystkich tych technik jest kontakt międzyludzki, w odróżnieniu od leczenia czysto medycznego.
Psychoterapia nowoczesna powstała oryginalnie jako integralna część psychoanalizy, ale współcześnie została zaadaptowana i rozwijana także przez inne gałęzie psychologii, takie jak psychologia postaci i psychologia poznawcza. Jednak do słownictwa medycznego termin psychoterapia (al-ilaj nal-nafs) wprowadził Ali al-Tabari (838-870) który docenił role wsparcia psychicznego dla osób chorych, czemu dał wyraz w pierwszej arabskiej encyklopedii medycznej zatytułowanej Raj mądrości.
W obecnym rozumieniu medycznym należy jednak podzielić to, co popularnie nazywa się psychoterapią, na dwie istotnie różniące się od siebie dziedziny – psychoterapię i pomoc psychospołeczną. Psychoterapia sensu stricto jest metodą z wyboru w leczeniu zaburzeń nerwicowych (obecnie klasyfikowanych jako zaburzenia lękowe) i zaburzeń osobowości. Pomoc psychospołeczna jest to "pomaganie" – tam gdzie nie ma zdefiniowanej (według ICD-10 i DSM-IV) choroby ani zaburzenia, ale jednak pacjent potrzebuje czyjejś pomocy.
Cele psychoterapii ukierunkowane są zwykle na zmiany zachowań i postaw pacjenta, jak też na rozwój jego kompetencji emocjonalnych, np. na podniesienie poziomu samokontroli, radzenie sobie z lękami oraz stresem, podniesienie samooceny, poprawę zdolności tworzenia więzi, współpracy i komunikowania się z otoczeniem, czy też na poprawę własnej motywacji do działania.
Nurty w psychoterapii
Istnieje pięć głównych kategorii nurtów teoretycznych związanych z psychoterapią:
Podejście psychoanalityczne (nazywane często podejściem psychodynamicznym)
Podejście behawioralno-poznawcze
Podejście humanistyczno-egzystencjalne
Podejście systemowe
Inne szkoły (m. in. psychoterapia Ericksonowska)
Psychoterapia ortodoksyjna (Psychoanaliza)
Twórca - Zygmunt Freud. Wyjaśnia mechanizmy powstawania zaburzeń neurotycznych. Odwołuje się do nieświadomych konfliktów wewnętrznych między instancjami psychicznymi id, ego, superego, uruchamiających mechanizmy obronne. Trzy główne cele terapii:
pełne, nieselektywne usuwanie przeniesień wyłącznie przez ich interpretowanie
możliwie szerokie uświadamianie nieświadomych myśli i emocji
usuwanie mechanizmów obronnych wyłącznie poprzez ich interpretowanie
Psychoterapie wywodzące się z psychoanalizy
Teoria relacji z obiektami
Główni twórcy: M. Erickson, H. Kohut, O.F. Kernberg, A. Spitz, M. Klein, D.W. Winnicot i M. Mahler. Cele terapii:
Analizowanie wolnych skojarzeń
Badanie nieświadomości i przeniesienia
Najważniejsza w tej terapii jest właściwa relacja pacjenta z terapeutą polegająca na wzajemnej empatii (dobre emocjonalne relacje dają pacjentowi możliwości emocjonalnego doświadczania korekcyjnego i dzięki temu zmiany reakcji i emocji na bardziej prawidłowe).
Neopsychoanaliza
Twórcy: C. Thompson, K. Horney, H.S. Sulivan, C.G. Jung Carl Gustav Jung w nieświadomej sferze pacjenta odkrył motywy i symbole. Do zbiorowej nieświadomości zaliczył tzw. archetypy, czyli wzorce psychiczne – najstarsze i powszechne doświadczenia ludzkości. Cele terapii:
badanie i uświadamianie przez pacjenta symboli, zwłaszcza symboli zbiorowych – typowych dla całej kultury ludzkiej
dotarcie do nieświadomości poprzez analizę symboli występujących w marzeniach sennych i fantazjach pacjenta
doprowadzenie pacjenta do wykorzystania własnej nieświadomej mądrości
Podejście behawioralno-poznawcze
Terapia behawioralna
Główni reprezentanci: J. Wolpe, A. Bandura, H. J. Eysenck W terapii tej objawy psychopatologiczne pacjenta traktuje się jako nieprzystosowawcze – jako zachowania nabyte w procesie uczenia się. Zachowania te i zachowania przystosowawcze kształtują się poprzez mechanizm warunkowania klasycznego, instrumentalnego, lub modelowania. Cele terapii: Psychoterapeuta na podstawie wywiadu z pacjentem i jego bliskimi, jak też opierając się na wynikach badań (np. w formie testów lub eksperymentów klinicznych), identyfikuje sposób kształtowania się nieprzystosowawczego nawyku oraz powstające sekwencje: „bodziec – nawyk dezadaptacyjny”
wyjaśnia pacjentowi mechanizmy powstawania jego nieprawidłowych nawyków
proponuje określone procedury terapeutyczne i wyjaśnia mechanizm ich działania
psychoterapeuta wraz z pacjentem ustala kontrakt terapeutyczny w tym zwłaszcza cel terapii
Terapia poznawcza
Główni reprezentanci: A. T. Beck, A. Ellis Zaburzenia powstają w rezultacie procesu uczenia się. Niewłaściwy sposób percepcji i interpretacji zdarzeń przez pacjenta doprowadza do powstania jego dezadaptacyjnych zachowań. Cele terapii:
nastawiona jest na usuwanie zaburzeń myślenia, uczy rozpoznawania dysfunkcjonalnego sposobu myślenia i jego eliminowania
uczy pacjenta identyfikować schematy poznawcze, tkwiące u podstaw irracjonalnych myśli
psychoterapeuta informuje pacjenta, w jaki sposób dochodzi do zaburzeń emocjonalnych oraz występowania dysfunkcjonalnych zachowań
dowodzi, że między sytuacją zdarzeniami, w jakich pacjent uczestniczy a jego emocjami zachowaniami pośredniczy sposób interpretacji zdarzeń składających się na tę interpretację
psychoterapeuta zwraca pacjentowi uwagę na to, że stały, automatyczny sposób interpretacji zdarzeń powinien być traktowany wyłącznie jako hipoteza, którą trzeba weryfikować empirycznie
Terapie humanistyczno-egzystencjalne
Główny reprezentant: C. Rogers Zaburzenia pacjenta powstają w dzieciństwie, gdy rodzice nie stwarzają mu dogodnych do rozwoju warunków wychowawczych. Przez to człowiek w życiu dorosłym może działać destruktywnie, nieefektywnie, przeżywać napięcia itp. Cele:
wytworzenie zaufania między terapeutą a pacjentem
stworzenie pacjentowi możliwości sprzyjającego rozwoju
wyzwolenie sił leczniczych tkwiących w pacjencie, aby mógł zrozumieć własny problem i wprowadzić konstruktywne zmiany w życie
Terapia Gestalt
Główny twórca: twórca Perls, opierał się na założeniach, że wszystkie doświadczenia jednostki porządkowane są w pewne figury, całości, postaci. Terapia ma charakter niedyrektywny. Cele terapii:
stworzenie warunków do pełnego doświadczania siebie do poszerzenia świadomości, polegającego między innymi na doświadczaniu przeciwieństw. Co pozwala na dokonywanie odpowiednich w życiu wyborów, zgodnych z autentycznymi pragnieniami i przyczynia się także do nawiązywania z innymi ludźmi rzeczywistych kontaktów.
Terapia egzystencjalna
Twórca: R.D. Laing Cele terapii:
terapia ta zmierza do przewrócenia pacjentowi ontologicznej pewności, którą może on osiągnąć, jeśli będzie w stanie ujawnić własne „ja prawdziwe”. Odbywać się to może tylko w warunkach stwarzających poczucie bezpieczeństwa.
stworzenie z pacjentem kontaktu opartego na zrozumieniu pacjenta przy emocjonalnie pozytywnym ustosunkowaniu się psychoterapeuty
ujawnienie przez pacjenta „Ja prawdziwego” co prowadzi do identyfikacji uczuć i pragnień, odróżnienia ich od potrzeb innych ludzi, którzy pragnęli nimi zawładnąć, wchłonąć, pozbawić autonomii
Terapie systemowe
Aby zrozumieć problemy pacjenta trzeba zwrócić uwagę na mechanizm sprzężeń zwrotnych, funkcjonujących w systemach społecznych, których pacjent jest członkiem.
Szkoła komunikacyjna
gł. przedstawiciel P. Wlatzlawik, J. H. Deawin, B.D Jackson, G. Bateson, J. Halley oraz M. Selwini-Pallazoli P. Wlatzlawik – każde ludzkie zachowanie traktowane jest jako komunikat, symptomy chorobowe też mogą być rozumiane jako niewerbalne komunikaty przekazywane w sposób nieintencjonalny. Cele:
obserwowanie patogennych wzorów komunikowania się w rodzinie
wprowadzenie nowych reguł komunikowania się w systemie rodzinnym
posługiwanie się językiem performatywnym, (co zachęca pacjenta do działania)
terapia dyrektywna
Pallazolli – szkoła Mediolańska
Źródeł zaburzeń upatrywał w specyficznie ukształtowanych danej rodzinie regułach określających transakcje komunikacyjne.
Cele:
wykrycie fundamentalnej reguły, według, której przebiega to oddziaływanie w rodzinie
zmiana tej reguły a także innych-pochodnych o zasady podstawowej
terapia dyrektywna krótkoterminowa- nastawiona na rozwiązywanie konkretnego problemu zgłaszanego aktualnie przez rodzinę
Gł. przedstawiciel Minuchin
Objaw chorobowy zgłaszającego się na terapię członka rodziny należy traktować jako przejaw dysfunkcjonalności całego systemu rodzinnego. Cele:
zmiana struktury rodziny, czyli pozycji, jaką zajmują poszczególni członkowie
wyznaczanie granic między podsystemami, gdy są one zbyt słabo wyznaczone, albo ich otwieranie, gdy są nazbyt sztywne.
terapeuta osiąga te cele włączając się w system rodzinny z pozycji lidera. Powstaje wówczas nowy system, stwarzający warunki, które pozwalają na przekształcenie systemu rodzinnego.
Inne szkoły psychoterapii
Psychoterapia ericksonowska
Neuro-lingwistyczna psychoterapia - NLPt (nie należy jej mylić z neurolingwistycznym programowaniem - NLP, które jest definiowane jako jedna z dziedzin praktycznej psychologii)
Bioenergetyka (Lowen) i inne systemy należące do tzw. "body-psychotherapy")
Terapia zorientowana na proces (Arnold Mindell)
Terapia socjoterapeutyczna (socjoterapia)
Kombinacje nurtów
Gdy psychoterapeuta łączy w swoim podejściu teoretycznym i w praktyce kilka nurtów, mówi się o psychoterapii eklektycznej. Istnieją również różne odmiany psychoterapii integratywnej, które poszukują syntezy poszczególnych podejść i metod.
Niektóre kierunki psychoterapeutyczne
Psychoanaliza, psychoterapia psychodynamiczna, terapia behawioralno-poznawcza, psychoterapia systemowa, psychoterapia Gestalt, psychoterapia ericksonowska, psychologia procesu, neuro-lingwistyczna psychoterapia, analiza transakcyjna, analiza egzystencjalna, logoterapia, terapia skoncentrowana na rozwiązaniach.
http://pl.wikipedia.org/wiki/Psychoterapia
https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/deed.pl